De productie van garens en stoffen is vaak milieubelastend. Gelukkig is er de laatste tijd steeds meer aandacht voor duurzaam textiel. Maar wat is duurzaam textiel precies? En wat is jouw ervaring met duurzame materialen en technieken? Lees er hier meer over en vertel ons jouw ervaring.
Door: Suzanne Scholten
Kostbare stoffen en garens
Vroeger was het niet ongewoon om je trui na verloop van tijd uit te halen en er iets nieuws van te breien. Als ik mijn moeder er naar vraag, vertelt ze dat dit niet alleen met kinderkleding gebeurde, ook de garens van volwassen kleding werden meer dan eens gebruikt. Om de wol glad te krijgen werd deze na het wassen om een houten plank gewonden. Het ging vaak om sterke wollen garens.
Behalve garens werden ook lappen stof en kleding hergebruikt. Kleding werd vaak hersteld en aangepast of helemaal uit elkaar gehaald om er weer iets anders mee te maken. Het was een duurzame manier om met kostbare materialen om te gaan en verspilling te voorkomen.
Textielindustrie
In tegenstelling tot vroeger zijn er nu veel meer soorten stoffen en garens verkrijgbaar en de productie is vele malen groter. Met ‘Fast Fashion’ is de productie en consumptie van textiel sterk toegenomen. Inmiddels is de textielindustrie één van de meest vervuilende industrieën ter wereld.
Om je een idee te geven, voor de productie van 1 T-shirt is ca. 2700 liter zoet water nodig. Dat is genoeg drinkwater voor 1 persoon in 2,5 jaar. Ook zorgt het gebruik van verf en appreteermiddelen voor veel watervervuiling. En 35% van alle microplastics komt in het milieu terecht door het wassen van synthetische kleding.
Textiele innovaties
Gelukkig is er steeds meer aandacht voor duurzaam textiel. Textiele leveranciers hebben vaker een Eco keurmerk. Veel textiel wordt ingezameld en hergebruikt of gerecycled tot nieuwe garens. Nieuwe grondstoffen worden onderzocht en er worden meer natuurlijke en biologische materialen gebruikt, zoals hennep, brandnetels en bamboe. Binnenkort kun je zelfs kleding kopen met statiegeld, een nieuw initiatief van het modemerk New Optimist.
Textiellab
Ook het TextielLab in Tilburg besteed veel aandacht aan duurzaam textiel. TextielLab is een kennisinstituut en werkplaats in een voormalige textielfabriek in Tilburg. Jonge talenten en gevestigde makers kunnen hier experimenteren met textiele materialen en technieken.
Garenadviseur Vera de Pont van het TextielLab ziet een toename van duurzaam textiel op internationale garenbeurzen. Het aanbod van biologische vezels en gerecyclede garens neemt toe. Ook bij ontwerpers en kunstenaars ziet ze een grotere vraag naar duurzame materialen en werkwijzen.
Vera de Pont: “Het is een voortdurende zoektocht naar de juiste synergie tussen esthetiek, kleur, de visie van de kunstenaar en de concrete vraag. Hierbij vragen de kunstenaars steeds vaker om duurzame materialen en omarmen ze andere methoden.”
Duurzaam textiel
Maar wat maakt textiel duurzaam? Of textiel duurzaam is hangt af van verschillende factoren. Zoals het winnen en verwerken van grondstoffen. En zoals gezegd, bij de fabricage van textiel wordt vaak veel water gebruikt en verontreinigd. Een oplossing is om gebruikt water te filteren voor hergebruik. Het waterverbruik per grondstof loopt ook zeer uiteen. Voor bijvoorbeeld het maken van katoen is veel meer water nodig dan voor Tencel. Ook het bleken en verven van garens en stoffen heeft veel impact op het milieu. De afbreekbaarheid en mogelijkheid om garens te recyclen maken textiel ook duurzamer. Garens die zijn samengesteld uit verschillende soorten vezels zijn vaak moeilijker te recyclen.
Traditionele natuurlijke grondstoffen
Er zijn veel nieuwe ontwikkelingen om met natuurlijke en biologische grondstoffen textiel te maken. Van ananas, garnalen tot koffiebonen. Daarnaast is er hernieuwde aandacht voor traditionele natuurlijke materialen, zoals hennep en brandnetel.
Hennep is een duurzame grondstof voor textiel. De vezels van hennep zijn biologisch afbreekbaar en er is relatief weinig water nodig om de plant te verwerken. Een ander voordeel is dat de hennepplant gemakkelijk en snel groeit, waardoor er geen pesticiden nodig zijn. De hennep die gebruikt wordt voor textiel is een variant van de Cannabis sativa, de cannabisplant. Maar van een hennep T-shirt zul je niet high worden, want de gebruikte hennep bevat slechts zeer weinig psychoactieve stoffen (THC).
Een andere plantaardige grondstof die al eeuwen wordt gebruikt voor het maken van textiel is brandnetel. Dat gebeurde al in de Bronstijd en door de Vikingen. Net als hennep groeien brandnetels snel en gemakkelijk waardoor er geen chemische bestrijdingsmiddelen nodig zijn.
Bamboe is ook een natuurlijke grondstof voor textiel. Het groeit razendsnel, wel een meter per dag. Maar om bamboe duurzaam te verwerken, is een tijdrovend proces van vermalen en verhitten nodig. In tegenstelling tot brandnetels, waar je zelf garen van kunt spinnen, is bamboe veel bewerkelijker.
Houtvezels
Lyocell is de verzamelnaam van textiel gemaakt van cellulose, plantenvezels. Vaak gaat het om hout van bijvoorbeeld de beuk, berk, spar en den. Om duurzaam te zijn moet het hout afkomstig zijn uit bossen met het FSC-keurmerk (Forest Stewardship Council) of PEFC (Programme for the Endorsement of Forest Certification). Dat zijn keurmerken die een evenwichtige kap van bomen garanderen en staan voor goed bosbeheer.
Een duurzaam voorbeeld van textiel gemaakt van hout is Tencel. De natuurlijke vezels zijn afkomstig van het hout van eucalyptusbomen. Deze bomen hebben ongeveer 80% minder water nodig dan katoenplanten.
Katoen is ook een natuurlijke grondstof voor textiel, maar door het grote waterverbruik is katoen minder duurzaam. Ook gebruiken veel katoentelers pesticiden en insecticiden. Biologisch katoen is dan een duurzamer alternatief.
Duurzaam werken met textiel
Steeds meer makers en kunstenaars kiezen voor duurzame textiele materialen en milieubewuste werkwijzen. Maar dat is niet altijd eenvoudig en kan ook kostbaar zijn. Soms spelen er ook praktische overwegingen een rol, zoals een allergie voor lanoline. Of kiezen kunstenaars voor acrylgarens om de kans op aantasting door motten en tapijtkevers te voorkomen.
Zelf hergebruik ik vaak textiele materialen. Soms haal ik brei- en haakwerk uit. Maar ik verwerk ook stof van oude kleding of beddengoed in nieuwe kostuums en kunstobjecten. Soms hergebruik ik onderdelen van tijdelijke installaties. En restjes wol komen weer van pas bij het maken van mono-prints.
Hoe duurzaam werk jij?
We zijn benieuwd naar jouw ervaring met duurzame textiele materialen en werkwijzen. En we willen hier mogelijk in een volgend artikel aandacht aan besteden.
Werk jij duurzaam met textiel? Of zou je duurzamer willen gaan werken? Met welke materialen werk je? Wat is je werkwijze? Wat is daarbij je motivatie en waar loop je tegenaan? Laat het ons weten!
Geraadpleegde bronnen:
Milieucentraal, milieu impact kleding (PDF)