In het Textielmuseum in Tilburg is momenteel de indringende expositie ‘Cultural Threads’ te zien. ‘Cultural Threads’ toont het werk van hedendaagse kunstenaars die textiel gebruiken als instrument om hun politiek-maatschappelijke ideeën te verbeelden: zij zetten textiel in om veelal hun eigen complexe (levens)geschiedenis te ontrafelen. Die reflecties leiden tot een diversiteit aan verhalen. Ik heb de expositie bezocht en kwam daar vol vragen en inspiratie vandaan. Want wat als jíj jezelf de vraag stelt om naar je eigen biografie te kijken door de lens van textiel? Zo kwam die luier als eerste in mijn gedachten. Zo’n katoenen met een raster-patroon. In mijn geval met een lusje eraan genaaid omdat mijn moeder, een zuinige huisvrouw in de jaren zestig, de luiers later gebruikte als theedoek.
door Els Backhuijs
Ik vind Cultural Threads geen gemakkelijke tentoonstelling. Het zijn geen vrolijke objecten, los van kwaliteiten als techniek en vormgeving, maar verbeeldingen die oordeel, machtsmisbruik, geweld, oorlog, vertwijfeling, ziekte en dood laten zien.
Zo borduurt Célio Braga in zijn werk Memory Unsettled delen van een gedicht van de Britse dichter Thom Gunn. Gunn beschrijft de beginjaren van de aidsepidemie en het verlies van vele dierbaren aan deze ziekte. Braga verwerkt materialen die gedragen en gebruikt zijn door hemzelf of zijn familie zoals oude stoffen, lege medicijnflesjes en gebruikte stukjes zeep. Ook de Vanitassymboliek en Braziliaanse ex-voto’s inspireren hem tot zijn verfijnde borduurwerk. Ik zie al met al een beeldverhaal over de kwetsbaarheid van het lichaam, liefde, het leven en de dood.
Verleden en heden komen samen in een – ook heel persoonlijk – werk van Eylem Aladogan. Ze is de dochter van een arbeidsmigrant uit Turkije die vanwege zijn Koerdische afkomst geen toekomst in Turkije zou hebben. Eylem verbeeldt dan ook de inktzwarte schaduwzijde van de historische en actuele situatie aldaar. Geweld, onderdrukking, vluchtelingen zijn als een donkere bloedvlek verwerkt in een klassieke mannenmantel (Haunted Fields (for the love of my father).
Het werk In Ghost I is een geweven tweeluik. In het linkerpaneel zijn Japanse motieven verwerkt en in het rechter motieven afkomstig uit Europese culturen. Aiko Tezuka maakt dit werk wanneer zij vanuit Japan naar Europa migreert en wordt geconfronteerd met het leven tussen twee culturen. Ze vraagt zich af of er zoiets bestaat als een pure identiteit. Een herkenbare vraag voor elke migrant en de verscheurdheid die een dergelijk leven kenmerkt, wordt zicht- en voelbaar door het tweeluik.
Vincent Vulsma maakt ons bewust van het Nederlands slavernijverleden. Hij maakt daarbij gebruik van informatie uit logboeken van slavenschepen. In de 17e en 18e eeuw bestaat er een strak georganiseerd systeem van handel in mensen en goederen. Het schip Vrouw Johanna Cores (1758-1759) vervoert in het ruim textiel en indigo. Enkele historische feiten omtrent dit schip vormt Vulsma om tot textiele abstracties. Zoals Return een werk dat bestaat uit drie kubussen van blauwe, met indigo geverfde, stof.
De kubussen refereren aan de coördinaten van de vierde uitreis van het schip, dat naast koffiebonen en suiker volgestouwd was met ruwe, door slaven geproduceerd indigo. De kubussen staan verspreid in de ruimte. Zo verstild in hun eenvoud vormen ze een prachtig beeld maar verhalen over een misdadig verleden.
Deze en andere werken op de tentoonstelling laten zien dat de geschiedenis vele slachtoffers kent. Textiel blijkt een krachtig middel om dat te verbeelden en je als toeschouwer te bereiken. Ik loop niet gedeprimeerd de zalen uit, wel geraakt en aan het denken gezet en dat vind ik zeer de moeite waard.
En nu die luier? Die associeer ik inmiddels niet meer met mijn kindertijd. Want het is het rasterpatroon, puur en sober, dat een sterk startpunt vormt voor een nieuw textielproject. Misschien toch een textiele biografie?
Cultural Threads, Textielmuseum Tilburg.
Nog te zien tot en met 12 mei.